Sustantivos en Q’eqchi’
Un sustantivo es una categoría gramatical o clase de palabra utilizada para hacer mención a un objeto, sujeto, lugar, concepto, por lo general es una palabra simple.
Sustantivos propios
Watemaal / Guatemala
Karcha / Carcha (Municipio De Alta Verapaz, Guatemala)
Rik / Ricardo
Lix / Andrés
Ku’ /Domingo
Nat / Natividad
Rob’ / Roberto
Manu’ /Manuel
Max / Tomas
Xiwan / Juan
Paab’l / Pablo
Mariiy / María
Liik / Federico
Lu’ / Pedro
Kat / Catalina
Piin / Josefina
Leen / Elena
Chiik / Francisco
Pil / Filiberto
Kantel / Candelaria
Kux / Marcos
B’ex / Sebastián
Kalixh / Carlos
Cheep / José
Pet / Petrona
Miyel / Miguel
Rux / Rosario
Panama’ / Panamá
Sustantivos comunes
Max / mono
Uulul ch’ich / computadora
So’sol ch’ich / avión
Tulux ch’ich / helicóptero
Jucub’ / canoa
Tz’iib’leb’ / lapiz
Laxlan tziib’leb’ / lapicero
Xaab’ / zapato
Kaar / carro
Patux / pato
Chiin / naranja
Lamux / limón
Ismal / cabello, pelo
Is / vello (de las manos, etc)
Is / camote
Hu / papel
Sustantivos individuales
Che’ / árbol, palo
Tzolonel / alumno
Poyonam / persona
Aaq’ / cerdo
K’utunel / profesor
Ismal / cabello
B’atz’unel / jugador
Aatin / palabra
B’ichanel / músico
Uch e / diente
Aal / mazorca
Sustantivos concretos
Tasal hu / libro
Letzleb’ / pegamento
Naq’ u / ojo
Hu / papel
Mul / basura
Okeb’al saq’e / ventana
Okeb’al / puerta
Baq’laq’ ch’ich / bicicleta
Wakax / vaca
Tz’i / perro
Chaj / pino
B’e / camino
Kaxmu / televisor
Kanti’ ch’ich / tren
Sustantivos contables
Xaab’ / zapato
Wex / pantalón
Aq’ / camisa
Punit / sombrero
Kawaay baq’laq’ ch’ich / motocicleta
Nimla Jucub / barco
B’eeleb’alch’ih re rub’el ha’ / submarino
Po / luna
Saq’e / sol
Tzuul / cerro
K’iche’ / montaña
K’u / volcán
Pek / piedra
Sustantivos no contables
Chahim / estrella
Ch’och’ / tierra
Iq’ / aire
Saqb’ach / granizo
Choxa / cielo
Ke / frio
Palaw / mar
Ha’ / agua
Poq’s / polvo
K’aj kab’ / azúcar
Q’em / masa
Ixim / maíz
Kenq’ / frijol
Xya’al kab’ / miel
Sustantivos derivados
Aj kaiy hu / librería
Aj kaiy pan / panadería
Aj kaiy tib’ / carnicería
Aj kaiy tib’el wa / comedor
Aj yib’ol xaab’ / zapatero
Sustantivos primitivos
Waak / comer
Xaab’ / zapato
Kaiy / venta
Sustantivos abstractos
Ch’ina’usil / belleza
Sailch’olej / alegría
Josq’il / enojo
Raok / amor
Yaal / verdad
Lublukil / ansiedad
Nawb’ilom / conocimiento
Rail ch’olej / tristeza
Kuxyuk / perdón
Oonal / tiempo
Kawil / fuerza
Tikti’ / mentira
Yuan / vida
Junesal / soledad
Tzokajik / hambre
Paab’aal / fe
Tuqtuukilal / paz
Tzeqok / fracasar, perder
Raink / codiciar
Kaqal / envidia
Chab’il / amable
K’ojlaak ch’ool / satisfacción
Xk’ub’ankil / aceptación
Raho’o ch’oolej chirix / nostalgia
Rahil ch’oolej / melancolía
Yaab’ / llanto
Sa xch’ool / alegre, feliz, contento
Josq’ / enojado
Traducción sujeta a cambios. Recuerda puedes realizar criticas constructivas o bien corregirnos si notas que algo no esta correcto.